Solar Enerji

Yekdem Nedir?

Yekdem nedir sorusu son zamanlarda sıkça sorulan sorulardan biri haline gelmiştir. Bu soruyu ve daha fazlasını cevaplamak üzere yazımızı inceleyebilirsiniz. Rüzgar, hidrolik, güneş ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimini artırmak için, bu amaçla yapılan teşviklerin sağlanması ve/veya artırılması gerekir. Bu teşvikleri sağlayan kuruma ise ülkemizde YEKDEM adı verilir. YEKDEM yerli ve milli bir kuruluş olup ilk olarak 2005 yılında faaliyete geçmiştir. 2005 yılından beri de bu kapsamda çalışmalarını devam ettirmektedir. YEKDEM için adında da geçtiği üzere bir destekleme mekanizması demek uygun olacaktır. YEKDEM açılımı; Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması şeklinde kelimelerin baş harflerinden oluşur. Sonsuz kapasiteye sahip olan yenilenebilir enerji kaynaklarına, tükenmezliklerinden dolayı oldukça büyük yatırımlar söz konusudur. Bu yatırımların da yatırımcılar tarafından çekinmeden yapılabilmesi için yatırımcılara ciddi teşvikler verilir.  Bu teşvikler güneş, biyokütle, rüzgâr, jeotermal enerjileri gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılarak elektrik üretimi yapılan üretim tesislerine destekler verir. Yekdem ne demek sorusunun cevabını arayanlar için bu bilgiler yeterli olmakta birlikte; YEKDEM’in temeldeki kuruluş amacı yerli ve milli olan aynı zamanda sonsuz olan yenilenebilir enerji kaynaklarımızın kullanımını arttırmak ve yenilenebilir üretim tesislerini teşvikler ile fazlalaştırmaktır.

Yekdem nedir sorusunda aynı zamanda YEKDEM çoğu Avrupa ülkesinde de olduğu gibi fosil yakıtlar kullanılarak yapılan enerji üretimini kısa vadede düşürmek, uzun vadede ise bitirmeye yakın bir noktaya getirmeyi amaçlar. Bu amaç için yenilenebilir enerji üretimini desteklemek amacıyla ortaya çıkmış bir mekanizmadır. Aynı zamanda yerli üretimin desteklenmesi ile birlikte enerji üretimimizi yenilenebilir sonsuz kaynaklardan sağlayarak dış ülkelere olan bağlılığımız da dolaylı olarak azalacaktır.

yekdem ges

Türkiye’de YEKDEM kapsamında değerlendirilen yenilenebilir enerji üretim kaynakları; JES (Jeotermal), GES (Güneş)   HES (Hidroelektrik), RES (Rüzgar), ve BES (Biyogaz ve Biyokütle) kaynaklı üretim tesisleridir. Bazı ülkelerde kojenerasyon sistemleri de yenilenebilir enerji kaynağı olarak sınıflandırılırken, bazı ülkelerde de hidroelektrik santralleri (HES’ler) yenilenebilir enerji kaynakları sınıfına alınmaz. Bu destek mekanizmasını her ülkenin kendi devleti farklı şekilde finanse ederken; ülkemizde bu destekleme mekanizması elektrik satış tarifelerinin/ elektrik fiyatlarının içine monte edilmiş bir şekilde finanse edilmektedir. İlk desteklemeler 2010 yılında başlarken 10 yıl süreyle her bir enerji kaynağı için ayrı ayrı olacak şekilde kWh başına sabit bir destekleme fiyatı belirlenmiş ve yayımlanmıştır.

YEKDEM bünyesine dahil edilen tesislere uygulanacak fiyat politikası YEK kanununda yayımlanmaktadır. YEK kanununda enerji sistemlerinin kaynaklarına göre farklı farklı fiyatlar yer alır. Jeotermal enerji üretim tesislerine, hidroelektrik ve rüzgâr enerjisi üretim tesislerine, biyokütle ve güneş enerjisi üretim tesislerine uygulanacak YEK fiyatı haliyle farklılık göstermekte olup bu fiyatlar 10 yıl boyunca bu kanun kapsamında olan tesisler için uygulanmaktadır. Bu da bir nevi yekdem alım garantisi olarak geçer.  YEKDEM bünyesinde yer almak ve bu destekleri almak için ilgili üretim tesisi için başvuru yapılması gerekmektedir.

YEKDEM, YEKA ve YEK Nedir?

Yukarıdaki YEKDEM nedir yazımızda bahsedilen YEKDEM’in bünyesine katılacak tesislere uygulanacak fiyatlandırma politikası YEK kanunuyla belirlenmektedir. YEK açılımı Yenilenebilir enerji Kaynakları şeklindedir. YEK Kanununda enerji üretim santralinin kaynak tipine göre fiyatlar değişkenlik göstermektedir.

YEKA nedir sorusunun cevabını arayacak olursak tıplı YEKDEM nedir yazımızdaki gibi baş harflerin açılımından ilerlemek gerekecefktir. YEKA’nın açılımı ise Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları şeklindedir. Yeka ne demek sorusunun cevabını arayanlar için; bazı yerlerde Yenilenebilir Enerji Kaynak Ayrımı olarak da geçer. YEKA denen alanlar oluşturularak; yenilenebilen kaynakların en verimli ve en faydalı şekilde kullanılması hedeflenir. Bu alanlar oluşturulduktan sonra yatırımcıya tahsis edilir ve bu şekilde hızlıca kullanılmaya başlar ve hayata geçer. YEKA’larda herhangi bir atık oluşmaz ve doğaya zararlı hiçbir işlem tesis edilmez.

yenilenebilir enerji yekdem

YEKDEM Desteği Nasıl Alınır?

Yekdem nedir sorusundan sonra en sık sorulan sorulardan biri de YEKDEM desteği nasıl alınır sorusudur. Elektrik üretimi olarak lisanslı üretim ve lisanssız üretim olmak üzere iki ayrı üretim şekli bulunmaktadır. Lisanssız elektrik üretiminin limiti GES’ler (Güneş Enerji Santrali) için en fazla 1 MWh’dir. 1 MWh’in üzerinde lisanssız GES üretimi yapılamamaktadır. Lisanssız elektrik üretiminde; üretim ve tüketim ile ilgili tüm mahsuplaşma işlemleri; görevli dağıtım ve görevli tedarik şirketleriyle yapılmaktadır. Lisansı olmayan üretim santralleri EPİAŞ’ın (Enerji Piyasaları İşletme A.Ş) hiçbir elektrik piyasasında elektriğini satıp faturalandıramadığı için görevli dağıtım ve tedarik şirketleriyle bu faturalandırma ve mahsuplaşmayı yapmak durumundadır. Ülkemizde lisanslı elektrik üretimi yapmak için veya başka bir deyişle üretim lisansı almak için birçok prosedür bulunmaktadır.

Üretim lisansını; gerekli bilgi ve belgeler temin edilip, tüm kabuller yapılıp başvurular tamamlandıktan sonra yapılacak incelemeler sonucunda EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) vermektedir. Bu lisansı aldıktan sonra üreticiler elektrik ticaretini; enerji piyasasının işletmecisi olan EPİAŞ üzerinden yapabilmektedirler. EPİAŞ’ta gün öncesi piyasası (GÖP), gün içi piyasası (GİP), vadeli elektrik piyasası(VEP) ve dengeleme güç piyasası(DGP) üzerinden elektrik alış/satışı yapılmaktadır. Lisansını aldıktan sonra YEKDEM desteği almaya hak kazanan ve başvurusu onaylanan üretim santralleri EPİAŞ’ta günlük olarak yukarıda bahsedilen piyasalar üzerinden elektrik satışı yapmaya başlayabilirler. EPİAŞ’ın piyasa kurallarına göre gün öncesi (GÖP) ve gün içi piyasasında (GİP) günlük olarak yapılan elektrik ticaretinin geliri de günlük olarak alınmaktadır. YEKDEM desteği olan santraller, EPİAŞ’ın aylık uzlaştırmaları sonrasında; ilgili üretim tesisinin ay içinde yaptığı elektrik satışının geliri; destekleme fiyatı gelirinden düşülür ve aradaki fark ödemesi ilgili santral sahibine yapılır.

YEKDEM Fiyatı Tüketiciye Nasıl Yansır

YEKDEM günümüzde enerji tüketicileri için yani herkes için kaçınılamaz bir hale gelmiştir. Özellikle SKTT (Son Kaynak Tedarik Tarifesi) çıktıktan sonra, YEKDEM birim maliyeti daha da şeffaf olacak şekilde son tüketiciye yansıtılmaya başlanmıştır. EPDK; SKTT çıktığından beri her yıl için tahmini YEKDEM birim maliyetlerini yayınlamakta olup, bu tahminlerini zaman zaman döviz veya mevsimselliğe göre revize etmektedir. Bu tahminler aylık olup hem optimizasyon yapan üreticiler ve tüketiciler için, hem de tüketicilerine fatura kesen tedarikçilerin faturalarında kullanacakları referans YEKDEM değerini oluşturduğu için ciddi önem arz etmektedir.

YEKDEM birim maliyeti yenilenebilir kaynakların mevsimsel etkilerinden dolayısıyla mevsimsel olarak azalıp artmaktadır. Bunun başlıca sebepleri arasında hidroelektrik santrallerinin su oranının yüksek oldukça üretim yapabilmelerinden kaynaklanmaktadır. Kar yağışları sonrasında su seviyelerinin artmasıyla birlikte hidroelektrik santrallerinin enerji üretimi tam kapasiteye veya tama yakın düzeye ulaşır. Ülkemizde yenilenebilir enerji üretimi olarak en büyük kapasiteye sahip kaynak hidroelektrik kaynaklı üretim santralleridir. Hidroelektrik santrallerin (HES’lerin) enerji üretimi bahar aylarında arttıkça elektrik arzı da artar, dolayısıyla PTF düşmüş ve YEKDEM artmış olur. Suların azalmasıyla doğru orantılı olacak şekilde YEKDEM maliyeti de bahar aylarının ortasıyla yaz aylarının ortasına kadar bir miktar düşüş gösterir. Yaz aylarının ortasında ise en yüksek kapasitelerine ulaşmış olan güneş enerji santrallerinin (GES’lerin) tam kapasite üretim seviyelerine geçişi ile birlikte YEKDEM yine artmaya başlar.

Özetleyecek olursak rüzgâr, hidroelektrik ve güneş santrallerinin elektrik üretimleri arttıkça tüketiciye yansıyan YEKDEM birim bedeli de artmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının üretimleri düştükçe de YEKDEM bedeli düşmektedir. Aynı zamanda dolar arttıkça de YEKDEM birim maliyeti de artarken, dolar düştükçe de YEKDEM birim maliyeti düşmektedir. Buna ek olarak aynı zamanda PTF (Piyasa Takas Fiyatı) ile YEKDEM’in ters orantılı çalıştığını yani biri düşerken diğerinin arttığını da söyleyebiliriz. Bunun sebebini açıklayacak olursak ise; YEKDEM maliyeti arttığında santraller çalıştığı için üretim artmakta ve arz fazlası ortaya çıkmaktadır. Arz talep ilişkisiyle çalışan ve oluşan PTF de talebin az,  arzın fazla olduğu zamanlarda düşük çıkmaktadır. Tam tersi durumda ise YEKDEM santralleri daha az çalışınca yani bir diğer deyişle yenilenebilir kaynaklar daha az elektrik üretince; YEKDEM birim maliyeti düşer ve elektrik talebi arzdan yüksek kaldığı için bu sefer PTF yükselmektedir.

Geçmişten bugüne YEKDEM birim maliyetini ve nasıl değiştiğini görmek isterseniz aşağıdaki içeriğimize göz atabilirsiniz.

https://www.myenerjisolar.com/turkiye-yillara-gore-enerji-piyasalari-arastirmasi/

YEKDEM 2023

EPDK’nın tüketiciye yansıtmak üzere 2023 için öngördüğü YEKDEM birim maliyetleri aylık bazda aşağıdaki şekilde olmuştur. 2023 yekdem tahminini faturalarınızdan aşağıdaki bedeller üzerinden kontrol edebilirsiniz.

Aylar2023 Öngörülen YEKDEM Maliyeti (TL/MWh)2023 GERÇEKLEŞEN YEKDEM Maliyeti (TL/MWh)
Nisan9,5267,051
Mayıs68,5830,739
Haziran25,24
Temmuz46,11
Ağustos31,42
Eylül74,13
Ekim118,05
Kasım108,25
Aralık75,45

YEKDEM Destekleme Fiyatları

2021 yılı Temmuz ayına kadar; destek almaya hak kazanan enerji üretim santralleri için YEKDEM destekleme fiyatları Amerikan Doları ($) ile yapılmaktaydı. Bu sebeple dolar ile türk lirası arasındaki kur farkı yükseldikçe YEKDEM birim maliyeti ve tüketicilerin maliyeti de yükselmekteydi. Hele ki döviz kurlarının son birkaç yıldır anormal derecelerde yükselmesiyle tüketicilerin maliyeti de katlanılamaz bir hal almıştı. Bu artışı azaltmak için; 2021 yılı Haziran ayı sonrasında yenilebilir enerji üretim santrali kuran firmalar için uygulanacak olan YEKDEM desteğinde değişikliğe gidilme ihtiyacı doğdu. Bu uygulama ile birlikte artık destekleme fiyatlarında, yekdem fiyatlarında Amerikan Doları yerine Türk Lirasına geçildi. Ancak bir yandan da üretim santrali kurmak için gerekli yatırım maliyetlerinin çoğunlukla Amerika Doları olması sebebiyle de EPDK çeyrek bazında bu destekleme fiyatlarını güncel döviz kuruna göre revize etmektedir.

YEKDEM Maliyeti Nedir?

YEKDEM maliyeti ilgili mevzuat gereği tedarikçilerin üstlendiği; bu kapsamdaki santrallerin teşvik edildiği, ilgi tedarikçiye düşen ve katlanılan tümden toplam maliyettir. Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi yapan ve YEKDEM e dahil olan tüm santrallerin ürettiği enerji; üretim santralinin kaynak türü (Rüzgar, HES, Jeotermal, Güneş, vs.) ve yerli katkı oranına göre belirlenen döviz birim fiyatı üzerinden çarpılması ile hesaplanan toplam tutar YEKDEM maliyetidir ve Türkiyedeki diğer tedarikçilere müşteri portföylerinin büyüklüğü oranında pay edilerek ödetilir. Tedarikçiler için YEKDEM maliyeti elektrik enerjisi tedarik maliyetinin en temel, büyük ve önemli kalemlerinden biri haline gelmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayanan üretim santrallerinin kurulmasına destek olmak amacıyla oluşturulan bu sistemde üretim santrallerinin türüne bağlı olarak devletin garantörlüğünde farklı ücretlendirmeler yapılmaktadır. Elektrik faturalarındaki şeffaflık kavramı da desteklendikçe YEKDEM maliyetlerinin yasal ve teknik zemini de gittikçe önem kazanmaya başlamıştır.

temiz bir dünya için myenerji

YEKDEM Geliri Nedir?

YEKDEM geliri; yenilenebilir kaynaklardan YEKDEM kapsamında olan elektrik üreticilerinin; teşvik edilen fiyatlar ile üretim miktarlarının çarpılmasından hesaplanan gelirdir. Aynı zamanda piyasa katılımcısı olan tedarik şirketlerinin de EPİAŞ ile aralarında faturalandırılan bir kalemdir. Aslında üretici açısından teşvik edilen gelirin tamamı YEKDEM geliri olarak nitelendirilir.

YEKDEM Maliyetini Etkileyen Faktörler

  1. YEKDEM’e Katılan Santrallerin Sayısı Maliyetleri Arttırır
  2. Dolar Kurunun Yükselmesi YEKDEM Maliyetlerini Attırır
  3. Bir Önceki Yıla Ait Piyasa Takas Fiyatları (PTF)
  4. Mevsimsel Faktörler – Hava ve Yağış Durumları

YEKDEM’e Katılan Santrallerin Sayısı Maliyetleri Arttırır

Yenilenebilir enerji kaynağından elektrik üreten santrallerin; bir sonraki takvim yılında YEKDEM`e kayıt olmak istemeleri durumunda 31 Ekim tarihine kadar ilgili başvuru dilekçesiyle EPDK’ya başvuru yapmalıdır. Başvuruların nihai hali ise bu başvuru tarihinden 1 ay sonra yani 30 Kasım’da açıklanır. Başvuru sayısının yükselmesi, dolayısıyla YEKDEM maliyetini de artırır. YEKDEM’e olacak katılım bir önceki yılın piyasa fiyatları (PTF’ler) ve dolar kuru ile doğrudan ilişkilidir. Eğer PTF fiyatları bir önceki yıl çok düşük gitmişse ve dolar kurunun da artacağı bekleniyorsa YEKDEM’e katılım daha yüksek olacaktır.

Dolar Kurunun Yükselmesi YEKDEM Maliyetlerini Attırır

YEKDEM e dahil olan santrallerin YEKDEM bedelleri ilgili kaynağın döviz birim fiyatı ile çarpılmasıyla ödenirken; enerjinin gerçek elektrik piyasasında oluşan fiyatlara göre belirlenen değeri de yine diğer piyasa tedarikçilerine aynı paylaşma oranı şekli ile ödenmektedir. YEK kanunu sonrasında artan döviz kuru ile Yenilenebilir Kaynaklı Enerji Üretim santralleri de hızla çoğalmıştır. Örneğin 2016 yılında YEKDEM mekanizmasına dahil olarak bu teşvik fiyatlarından yararlanan santral kapasitesi yaklaşık olarak 15.000 MW iken, 2015 yaklaşık 5.000 MW ‘lık kapasitenin 3 katı şeklinde olmuştur. YEKDEM kapsamına dahil olan santrallerin sayısı ne kadar çok artarsa ödenecek miktar da aynı şekilde arttığı için kWh başına ödenecek YEKDEM bedelide artacaktır.

Bir Önceki Yıla Ait Piyasa Takas Fiyatları (PTF)

Elektrik piyasasında PTF fiyatları yüksek olup döviz kurunun düşük olduğu durumlarda, üretim santralleri YEK kapsamında olsalar dahi ürettikleri elektriği piyasa fiyatları daha yüksek olduğundan YEKDEM’e tabi olmayıp borsaya satmayı tercih eder. PTF fiyatlarının çok düşük seyrettiği durumlarda ise YEK kapsamındaki santrallerde alım garantisi olması sebebi ile YEKDEM’e dahil olacak santral sayısı artacaktır. Dolayısı ile PTF fiyatlarındaki düşüş veya artışlar YEKDEM bedellerinin de düşmesine ve ya artmasına sebep olabilir.

Mevsimsel Faktörler – Hava ve Yağış Durumları

Bilineceği üzere yağışın az olması durumunda barajların doluluk oranları azalacağından ve arz güvenliği sıkıntısı olan yıllarda elektrik piyasasında fiyatlar (PTF) yüksek seviyelerde olacaktır. Aynı yıl dolar kurunun da çok düşük olduğu varsayıldığında piyasa koşulları; yenilenebilir kaynaklardan elektrik üreten bir santral için YEKDEM’e girmekte pek de uygun olmayacaktır. Ancak yağışın bol olduğu ve piyasa fiyatlarının oldukça düşük seyrettiği, ayrıca rekorlar kıran dolar kurlarının görüldüğü bir piyasada YEKDEM, kapsamındaki üreticiler için oldukça faydalı olacaktır.

YEKDEM Fiyatı Nedir?

YEKDEM fiyatları; yenilenebilir kaynakları desteklemek için kaynak türüne göre ödenen birim fiyattır. Taban ve tavan olmak üzere ikiye ayrılan YEKDEM fiyatı; aşağıdaki tabloda yer almakla birlikte; güneş enerjisine dayalı tesislerde taban 4,95 $-cent/kWh, tavan ise 6,05 $-cent/kWh şeklindedir. Güneş veya rüzgar  enerjisine dayalı üretim tesisleri ile birleşik depolama tesisleri için ise YEKDEM taban fiyatı 5,85 $-cent/kWh, YEKDEM tavan fiyatı 7,15 $-cent/kWh şeklinde yayımlanmıştır.

Üretim Tipine Göre YEKDEM Teşvik Değerleri

1 Mayıs 2023 tarihinde Resmi gazetede yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararına göre 01.07.2021 tarihinden; 31.12.2030 tarihine kadar işletmeye giren veya girecek olan YEK belgeli yenilenebilir enerji kaynakları için uygulanacak olan yekdem fiyatlarına ve bu fiyatların uygulama sürelerine aşağıdaki tablodan ulaşabilirsiniz. Yekdem teşvik fiyatlarını içeren bu tabloda; yerli katkı fiyatına ve bunun uygulanacağı süreye ilişkin de kaynak bazında yer verilmiştir. 2023 destekleme fiyatlarını aşağıda görebilirsiniz.

yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisinin tipi

Yekdem Nedir ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular

YEKDEM kim öder?

YEKDEM’i aslında tüm tüketiciler ödemektedir, EPİAŞ tarafından Tedarikçilere yansıtılan YEKDEM, Tedarikçiler tarafından da kesilen elektrik faturalarında tüketicilere/kullanıcılara yansıtılmaktadır.

YEKDEM desteği kaç yıl?

YEKDEM desteği yukarıdaki tabloda da görüleceği üzere, tesisin tipine göre farklı sürelerde uygulanır. Jeotermal ve pompaj depolamalı hidroelektrik üretim tesisleri hariç olmak üzere 10 yıldır diyebilmek mümkün olacaktır.

YEKDEM den kimler faydalanabilir?

Yukarıda bahsi geçen YEKA kapsamındaki üretim lisansı sahibi tesislerin tüm; sözleşmelerinin imza tarihinden itibaren ilgili Sözleşmede ve/veya ilgili YEKA Şartnamesinde belirtilen şartlar çerçevesinde YEKDEM’den faydalanabilmektedir.

YEKDEM Farkı Nedir?

YEKDEM farkı; EPDK’nın öngördüğü YEKDEM birim bedeli ile, bir sonraki ay uzlaştırmada açıklanan gerçekleşen YEKDEM birim bedeli arasındaki farktır. Uzlaştırmadan önce tüketiciye elektrik faturası kesen tedarikçiler bu faturada YEKDEM birim bedeli olarak EPDK’nın öngörüsünü veya kendi tahminlerini kullanmaktadır. Gerçek YEKDEM belli olduğunda da aradaki fark +/- mahsuplaşılarak veya ek faturalaşma ile giderilir.

YEK ne demek?

YEK; Yenilenebilir Enerji Kaynakları anlamına gelmektedir. Baş harflerinden oluşan bu kısaltma; yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi yapmayı da tanımlar.

İlginizi Çekebilir: 1 Megawatt Güneş Enerjisi Maliyeti Nedir?

Yenilenebilir Enerji Sektörü ile ilgili faydalı blog içeriklerimizi Google Haberler'den takip etmek ister misiniz? Google Haberlere Abone Ol

Daha Fazla Göster

İlgili Makaleler

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu
Teklif Alın